Nhà vật lí Aristoteles (Ἀριστοτέλης [aristotélɛːs] phiên âm tiếng Việt Aristốt 384 – 322 trước công nguyên) là một nhà triết học, khoa học thời Hy lạp cổ đại. Những tư tưởng và những ghi chép của ông được coi là cuốn vật lí học đầu tiên của nhân loại.
Trong giai đoạn xã hội chiếm hữu nô lệ, các công việc lao động chân tay đều được coi là thấp kém trong xã hội. Cũng vì hạn chế này mà trong tác phẩm “vật lí học” của mình Aristoteles không coi trọng các hoạt động thí nghiệm cũng không có bất kỳ phương trình toán học nào, các giả thuyết được Ông đưa ra bằng những lập luận, bằng trực giác và vốn hiểu biết của mình.
Các quan điểm liên quan đến vật lí học của Aristoteles
Vật (vật chất) tồn tại khách quan, nhưng vật chất (ví dụ cục đá) mới chỉ là tiềm năng của vật thật, muốn trở thành vật thật (ví dụ pho tượng) vật chất phải có thêm hình thức nữa. Mỗi vật thật đều là sự thống nhất của vật chất và hình thức.
Vật nặng rơi nhanh hơn vật nhẹ, càng nặng rơi càng nhanh. Tốc độ rơi của một vật phụ thuộc vào mật độ môi trường nơi vật rơi qua, mật độ môi trường càng nhỏ thì tốc độ rơi càng lớn. Ông dùng thuật ngữ “nature will” (tạm dịch là lẽ tự nhiên) để giải thích về sự chuyển động của các vật. Aristoteles cho rằng một chuyển động có thể có ý thức (chuyển động của người, động vật …) hoặc vô ý thức (chuyển động của hòn đá, dòng nước …) và đều tuân theo lẽ tự nhiên của chúng. Muốn duy trì chuyển động của một vật phải có vật khác tác dụng lên nó.
Toàn bộ vật chất trong vũ trụ được tạo thành từ 4 yếu tố ban đầu: đất, nước, lửa, không khí, có thể chuyển hóa lẫn nhau. Các yếu tố này được tác động bởi hai lực: lực hút có xu hướng làm chìm xuống đối với đất và nước và lực nâng có xu hướng làm nâng lên đối với không khí và lửa. Trong nước, nếu nóng thắng lạnh thì nước trở thành hơi nước, nếu khô thắng ẩm thì nước trở thành nước đá. Bốn tính chất này luôn đấu tranh với nhau tạo ra sự chuyển hóa các yếu tố và mọi hiện tượng trong thiên nhiên.
Mỗi yếu tố đều có vị trí tự nhiên của nó trong thế giới. Vị trí tự nhiên của đất là địa cầu là trung tâm bất động của thế giới. Vị trí tự nhiên của nước là phần khối cầu bọc ngoài địa cầu. Vị trí tự nhiên của không khí và lửa là 2 phần khối cầu bọc ngoài nữa. Mặt cầu ngoài cùng là giới hạn vị trí của lửa, có gắn các sao bất động, đó là giới hạn của thế giới. Mỗi yếu tố khi bị cưỡng đưa ra khỏi vị trí tự nhiên của nó đều có xu hướng trở về vị trí ban đầu của nó, đó là nguyên nhân gây ra chuyển động tự nhiên. Hòn đá rơi từ trên cao xuống hay ngọn lửa bốc lên cao đều là những chuyển động tự nhiên đưa chúng về vị trí tự nhiên. Một hòn đá lên cao là chuyển động cưỡng bức, nhưng cuối cùng nó cũng tìm về chuyển động tự nhiên để rơi xuống.
Thế giới từ Mặt Trăng trở lên là thế giới của trời, trên đó các thiên thể thì nhẵn nhụi, tròn trịa, chuyển động theo những đường tròn là đường hoàn thiện nhất. Thế giới dưới Mặt Trăng là thế giới trần tục, ở đây các vật chuyển động theo đường thẳng vì đường thẳng là đường không hoàn thiện.
Ảnh hướng của Aristoteles
Ngoài các lập luận liên quan đến vật lí học, Aristoteles còn để lại rất nhiều nghiên cứu của ông trong các lĩnh vực như siêu hình học, thi văn, kịch nghệ, âm nhạc, luận lý học, tu từ học (rhetoric), ngôn ngữ học, Kinh tế học, chính trị học, đạo đức học, sinh học, và động vật học. Có thể nói các tư tưởng ông để lại ảnh hưởng đến nhận thức của một bộ phận lớn nhân loại trong thời kỳ đó.
Ông được coi là người thống nhất tri thức bên cạnh người học trò xuất sắc là Alexandre đại đế được coi là người thống nhất toàn bộ hệ thống chính trị.
Các tác phẩm của Aristoteles được lưu truyền rất rộng rãi, một số tư tưởng đã được coi là định hướng về tư tưởng trong các nhà thờ, pháp luật … Trong các tác phẩm của mình để diễn giải về các giả thuyết của mình ông phải đưa ra những từ ngữ mới, định nghĩa, khái niệm cho từ ngữ đó, một số hệ thống từ ngữ của ông đã được chuyển để sử dụng cho ngôn ngữ hiện đại như faculty, mean, maxim, category, energy, actuality, motive, principle, form …
Trong suốt một thời gian dài tư tưởng của Aristoteles đã ảnh hưởng sâu, rộng đến toàn bộ nền tri thức của nhân loại. Khi xảy ra những hiện tượng vật lí không thể lý giải, người ta chỉ kết luận lại một câu “vì Aristoteles bảo thế“, nhiều nhà khoa học với tư tưởng tiến bộ đã vấp phải sự cản trở, xét xử khi đưa ra những lập luận hay tư tưởng trái với tư tưởng của Aristoteles.