Tính chất hóa học của Anđehit, hóa học phổ thông

Tính chất hóa học của andehit: tác dụng với hiđro; tác dụng với AgNO₃/NH₃; ứng với Cu(OH)₂ ở nhiệt độ cao

Tính chất hóa học của andehit

a) Andehit tác dụng với hiđro (andehit + H₂)

R(CHO)_x + xH₂ \[\overset{Ni; t^{o}}{\rightarrow}\] R(CH₂OH)_x

* Chú ý: Trong phản ứng của anđehit với H₂: Nếu gốc R có các liên kết pi thì H₂ cộng vào cả các liên kết pi đó. Phản ứng với H₂ chứng tỏ anđehit có tính oxi hóa.

b) Andehit tác dụng với AgNO₃/NH₃ (gọi là phản ứng tráng bạc)

R(CHO)_x + 2xAgNO₃ + 3xNH₃ + xH₂O → R(COONH₄)_x + xNH₄NO₃ + 2xAg

– Phản ứng chứng minh anđehit có tính khử và được dùng để nhận biết anđehit.

– Riêng HCHO có phản ứng:

HCHO + 4AgNO₃ + 6NH₃ + 2H₂O → (NH₄)₂CO₃ + 4NH₄NO₃ + 4Ag

* Chú ý: Phản ứng tổng quát ở trên áp dụng với anđehit không có nối ba nằm đầu mạch. Nếu có nối ba nằm ở đầu mạch thì H của C nối ba cũng bị thay thế bằng Ag.

– Các đặc điểm của phản ứng tráng gương của anđehit:

+ Nếu n_Ag = 2n_anđehit → anđehit thuộc loại đơn chức và không phải HCHO.

+ Nếu n_Ag = 4n_anđehit → anđehit đó thuộc loại 2 chức hoặc HCHO.

+ Nếu n_Ag > 2n_{hỗn hợp} các anđehit đơn chức thì hỗn hợp đó có HCHO.

+ Số nhóm CHO = n_Ag/2n_anđehit (nếu trong hỗn hợp không có HCHO).

– Một số loại chất khác cũng có khả năng tham gia phản ứng tráng gương gồm:

+ HCOOH và muối hoặc este của nó: HCOONa, HCOONH₄, (HCOO)_nR. Các chất HCHO, HCOOH, HCOONH₄ khi phản ứng chỉ tạo ra các chất vô cơ.

+ Các tạp chức có chứa nhóm chức CHO: glucozơ, fructozơ, mantozơ…

c) Andehit có phản ứng oxi hóa (andehit + O₂)

* Oxi hóa hoàn toàn

C_xH_yO_z + (x + y/4 – z/2)O₂ → xCO₂ + y/2H₂O

– Nếu đốt cháy anđehit mà n_CO2 = n_H2O thì anđehit thuộc loại no, đơn chức, mạch hở.

C_nH_2n+1CHO  → (n + 1)CO₂ + (n + 1)H₂O

* Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn

R(CHO)_x + x/2O₂ \[\overset{Mn^{+2};t^{o}}{\rightarrow}\] R(COOH)_x

– Đối với bài toán oxi hóa anđehit thành axit cần chú ý định luật bảo toàn khối lượng trong quá trình giải.

d) Phản ứng với Cu(OH)₂ ở nhiệt độ cao (andehit + Cu(OH)₂)

R(CHO)_x + 2xCu(OH)₂↓ _xanh → R(COOH)_x + xCu₂O↓ _{đỏ gạch} + 2xH₂O

→ Phản ứng này được dùng để nhận biết anđehit.

* Chú ý: Phản ứng với Cu(OH)₂ thường được thực hiện trong môi trường kiềm nên có thể viết phản ứng dưới dạng:

R(CHO)_x + 2xCu(OH)₂ + xNaOH → R(COONa)_x + xCu₂O + 3xH₂O

HCOOH, HCOOR, HCOOM, glucozơ, fructozơ, mantozơ cũng có phản ứng này.

e) Phản ứng với dung dịch Br₂ (andehit + Br₂)

R(CHO)_x + xBr₂ + xH₂O → R(COOH)_x + 2xHBr

– Nếu anđehit còn có liên kết pi ở gốc hiđrocacbon thì xảy ra đồng thời phản ứng cộng Br₂ vào liên kết pi đó.