Xeton là gì? tính chất, danh pháp, hóa học phổ thông

Xeton là là hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm chức -C(=O)- liên kết trực tiếp với 2 nguyên tử C

I. Xeton – định nghĩa, danh pháp

1. Xeton là gì?

– Định nghĩa: Xeton là hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm chức -C(=O)- liên kết trực tiếp với 2 nguyên tử C.

– Công thức cấu tạo của xeton:

– Công thức tổng quát của xeton đơn chức có dạng: R₁-CO-R₂

 Ví dụ: CH₃-CO-CH₃ dimetyl xeton (axeton)

CH₃-CO-C₆H₅ metyl phenyl xeton (axelophenon)

CH₃-CO-CH=CH₂ metyl vinyl xeton

2. Danh pháp – cách gọi tên xeton

a) Tên thay thế

 – Tên thay thế = Tên hidrocacbon + số chỉ vị trí C trong nhóm CO + on

b) Tên gốc – chức

 – Tên gốc chức = Tên gốc R₁ , R₂ + xeton

 Ví dụ: CH₃-CO-CH₃ dimetyl xeton (axeton)

CH₃-CO-C₆H₅ metyl phenyl xeton (axelophenon)

II. Tính chất hóa học, ứng dụng và điều chế Xeton

1. Tính chất hóa học của Xeton

a) Phản ứng với H₂/Ni, t⁰ tạo ancol bậc II: (Xeton + H₂)

– Xeton không có phản ứng tráng gương, không phản ứng với Cu(OH)₂ ở nhiệt độ cao, không làm mất màu dung dịch Brom như anđehit.

b) Phản ứng thế ở gốc hidrocacbon vị trí bên cạnh nhóm CO: (Xeton + Br₂)

CH₃COCH₃ + Br₂ → CH₃COCH₂Br + HBr (có CH₃COOH)

2. Điều chế Xeton

– Cho ancol bậc II + CuO đun nóng:

– Điều chế gián tiếp qua ancol không bền:

CH₃COOC(CH₃) = CH₂ + NaOH → CH₃COONa + CH₃COCH₃

– Oxi hóa cumen (C₆H₅CH(CH₃)₂) để sản xuất axeton.

3. Ứng dụng của Xeton

– Axeton được dùng làm dung môi trong sản xuất nhiều hóa chất.

– Axeton còn là chất đầu để tổng hợp nhiều chất hữu cơ quan trọng khác.